Dược liệu Kha Tử có tác dụng gì trong chữa bệnh?

Tên tiếng Việt: Kha Tử.

Tên khác: Chiêu liêu, Chiêu liêu đồng, Kha lê lặc, Kha lê, Hạt chiêu liêu. 

Tên khoa học: Terminalia chebula Retz.

I. Đặc điểm của Kha Tử

• .Cây Khả tử hay còn gọi là cây Chiêu liêu là cây dạng thân gỗ, to, cao chừng 15 – 20 mét, đường kính thân có thể lên đến 1 mét. Vỏ Chiêu diêu màu xám tro, có nhiều vết nứt theo dạng hình chữ nhật, không đều nhau. Lớp vỏ ngoài có thể dày đến 2 cm và có nhiều tầng màu đỏ, nâu nhạt xen kẽ với nhau.

• Lá cây Chiêu liêu đơn, mọc cách, cuống lá ngắn, phiến lá nguyên thuôn hình trứng hoặc trứng ngược, độ dài trung bình khoảng 7 – 10 cm, rộng khoảng 4.5 – 8 cm. Đầu lá có mũi nhọn (gấp), đuôi lá rộng, đỉnh cuống lá có 2 – 4 tuyến nhỏ, gân lông chim thường có khoảng 6 – 10 gân thứ cấp.

• Hoa mọc thành chùm ở các nách lá hoặc ở đầu cành, độ dài hoa khoảng 5.5 – 10 cm. Hoa nhỏ, có màu trắng trên có phủ một lớp lông nhỏ màu vàng, mùi thơm, lưỡng tính, không có tràng, thường có 10 nhị, vòi nhụy nhô cao, bầu hạ có một ô chứa noãn. Quả thon, hình trứng, dài khoảng 3 – 4 cm, rộng 2 cm, chứa 5 múi tù. Khi chín quả có màu vàng, đến cam sau cùng là chuyển sang màu hơi nâu, thịt quả đen nhạt, khô, chắc và cứng, vị chát chua. Mùa quả vào tháng 8 – 9.

II. Thành phần hóa học

Thịt quả Kha tử có chứa:

• Tanin
• Egalic
• Galic
• Chebulinic
• Luteolic

Đây là những hoạt chất có tác dụng kháng sinh, điều trị nhiễm khuẩn, chống co thắt cơ trơn, trợ tim, chống ho, chống lại các cơn co thắt ở dạ dày và ruột.

Ngoài ra, trong quả cây Chiêu liêu có chứa khoảng 30% chất làm săn da như:

• Acid Chebulinic
• Acid Elagic
• Men Polyphenol Oxidase
• Arabinose
• Fructose
• Chebulagic

III. Kha Tử có tác dụng gì?

Kha tử là loại dược liệu có tính ôn, vị cay, đắng và se. Với những đặc tính này, quả kha tử có nhiều hiệu quả trong việc chỉ tả sáp tràng, chỉ khái, liễm phế. Loại dược liệu này không chỉ được sử dụng trong các bài thuốc Đông y, mà còn dùng để bào chế nhiều loại thuốc chữa bệnh ngày nay. Các nhà khoa học đã chứng minh được những tác dụng của kha tử đối với sức khỏe thông qua các nghiên cứu lâm sàng. Trong kha tử có chứa một số hoạt chất quý hiếm sau:

• Tanin – hợp chất này có hàm lượng cao hiếm có (chiếm 24 – 26%) gồm axit galic, chebulic, egalic, luteolic,,… có khả năng kháng sinh tự nhiên.
• Chebutin, terchebin – các hoạt chất này có tác dụng chống co thắt cơ trơn.
• Đường glucose, fructose, arabinose, acid amin,…
• Tinh chất dầu vàng với thành phần chủ yếu là các acid béo như acid palmitic, oleic, linoleic,…

Nhờ chứa một số hợp chất trên mà kha tử có các tác dụng sau đây:

• Tiêu diệt các loại virus như virus adenovirus, HPV, virus cúm epstein – barr (EBV),… từ đó giúp điều trị khản tiếng, viêm họng, ho, cảm cúm.
• Ức chế hoạt động của nhiều loại virus ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và một số loại vi khuẩn gồm trực khuẩn bạch hầu, liên cầu khuẩn, trực khuẩn mủ xanh, tụ cầu vàng, Salmonella typhi, Pseudomonas aeruginosa.
• Giúp điều trị kiết lỵ kinh niên, tiêu chảy, chống co thắt cơ dạ dày, ruột, trợ tim.
• Trị chứng đổ mồ hôi trộm, trĩ nội, xích bạch đới,…
• Kha tử còn có tác dụng trong làm đẹp, được ứng dụng trong một số loại kem dưỡng da, trị mụn,…

IV. Các bài thuốc có thành phần Kha Tử

Bài thuốc trị ho, viêm họng, khản tiếng

• Chuẩn bị: 4 quả kha tử, 4g cam thảo, 10g cát cánh.
• Rửa sạch dược liệu, sắc kỹ cùng 150ml đồng tiện nước tinh khiết, 150ml nước tinh khiết. Đun nhỏ lửa đến khi nước còn một nửa thì chắt lấy để uống. Uống liên tục trong vòng 10 ngày, bạn sẽ thấy các triệu chứng thuyên giảm đáng kể.

Bài thuốc trị ho hen do phế hư, do mãn tính cùng khản giọng

• Chuẩn bị: 10g kha tử, 5g hạnh nhân, 5g cam thảo.
• Dược liệu được rửa sạch với nước muối rồi sắc cùng với 600ml nước đến khi cô cạn còn lại 1/2 thì chắt lấy nước. Uống 3 lần/ngày, mỗi ngày 1 thang và liên tục uống trong 7 – 10 ngày, sẽ có những dấu hiệu chuyển biến tích cực.

Cách ngâm quả kha tử với mật ong trị chứng viêm họng, ho

• Chuẩn bị: Kha tử, mật ong
• Rửa sạch kha tử với nước muối loãng, để ráo nước.
• Bỏ kha tử vào lọ thủy tinh, đổ mật ong ngập lên trên, đậy kín nắp trong khoảng từ 2 – 3 tháng là dùng được.
• Ngậm dược liệu trong miệng, nhai phần thịt quả, ngày nên thực hiện từ 2 – 3 lần. Có thể chắt phần nước hòa cùng nước ấm, cho trẻ nhỏ uống 2 lần/ngày. Hãy kiên trì sử dụng đều đặn hàng ngày đến khi chấm dứt ho.

Bài thuốc trị ngộ độc do thức ăn bị nhiễm khuẩn

• Chuẩn bị: Kha tử đã nướng chín bỏ hạt, 5g hoàng tiễn, 5g mộc hương
• Hoàng tiễn, mộc hương được rửa sạch với nước muối, phơi khô rồi nghiền tất cả dược liệu thành bột mịn.
• Bột dược liệu thu được chia thành 3 lần uống trong ngày, pha cùng với 200ml nước. Nên uống kiên trì từ 7-10 ngày.

Bài thuốc chữa xích bạch lỵ

• Chuẩn bị: 12 quả kha tử rửa sạch với nước muối, 6 quả để nguyên, 6 quả nướng đến khi thơm.
• Dùng nước sắc cam thảo là chính nếu người bệnh lỵ kèm mùi khó chịu, dùng nước sắc cam thảo để chiêu thuốc trường hợp lỵ kèm máu.

Bài thuốc trị vết thương lõm, sâu quảng

• Chuẩn bị: 20 hạt kha tử, 20 quả ngũ bội tử cùng thanh đại, giáng hương mỗi vị 4g.

• Tán các dược liệu thành bột mịn, trộn hỗn hợp với lượng dầu mè vừa đủ rồi bôi vào vùng bị tổn thương. Bôi 2-3 lần/ngày cho đến khi khỏi hẳn.

V. Những lưu ý khi sử dụng Kha Tử

• Hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ các bài thuốc nào vì các thông tin về tác dụng, cách dùng thảo dược kha tử đều mang tính chất tham khảo.
• Không sử dụng dược liệu kha tử đối với những trường hợp người bệnh mắc hội chứng ngoại cảnh hoặc tích tụ nhiệt thấp.
• Những người mới táo bón, cảm ngoại tà tuyệt đối không dùng dược liệu kha tử.
• Phụ nữ mang thai, cho con bú, trẻ em cần hết sức thận trọng khi sử dụng dược liệu này vì chưa có nghiên cứu chứng minh có tác dụng phụ gì đối với bà bầu và trẻ nhỏ không? Để bảo đảm an toàn cho mẹ và bé hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Vị thuốc kha tử có thể bị giảm tác dụng khi dùng chung với thuốc tây. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi uống để có liệu trình điều trị tốt nhất
• Khi uống kha tử mà thấy các dấu hiệu bất thường như dị ứng, buồn nôn, đau đầu,…ngay lập tức ngưng sử dụng dược liệu và đến ngay cơ sở y tế uy tín để được hỗ trợ, điều trị kịp thời.