Vị thuốc “Bán chi liên”

Tên gọi: Bán chi liên.

Tên gọi khác: Hoàng cầm râu, thuẩn râu.

Tên khoa học: Scutellaria barbata

Họ: Lamiaceae (Bạc hà)

I. Đặc điểm của “Bán chi liên”

• Cây thảo, mọc bò, cao 15 – 20 cm. Thân mảnh, hình trụ, mọc đứng, nhẵn hoặc có lông nhỏ. Lá mọc đối, hình trứng, dài 1,25 – 2,5 cm, rộng 0,7 – 0,8 cm, gốc hình nêm hoặc hình tim, đầu nhọn, mép khía răng, mặt dưới rất nhạt; những lá gần ngọn không cuống, những lá phía dưới có cuống mảnh dài 5 – 6mm.
• Cụm hoa mọc ở kẽ lá; lá bấc dạng lá; đài hình chuông, dài 1,5 – 2mm, nhẵn hoặc hơi có lông, có đường sống rõ; tràng màu xanh lơ, đài 9 – 10 mm, hơi loe ra ở đầu, chia 2 môi, môi trên có 3 thùy, thùy giữa lớn, thùy bên hẹp, môi dưới rộng và tròn; nhị 4, đính vào 1/3 phần dưới của tràng, không thò ra ngoài, chỉ nhị có lông ở gốc; bầu nhẵn.
• Quả nhẵn hoặc có lông.
• Mùa hoa: tháng 11.

II. Thành phần hóa học

• Toàn cây bán chi biên chứa scutellarin scutellarein, carthamidin, isocarthomidin (W. Tang và cs, 1992). Ngoài ra, còn có alcaloid, hợp chất phenol, sterol, tanin.
• Rễ có cholesterol, β – sitosterol, acid stearic (Trung dược từ hải 1,1993).

III. “Hoàng cầm râu” có tác dụng gì?

Dược liệu bán chi liên là vị thuốc quý trong Y Học Cổ Truyền với nhiều công dụng điều trị bệnh, đặc biệt là trong các bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư, u bướu. Một số tác dụng của bán chi liên như sau:

• Phòng ngừa, hỗ trợ điều trị ung thư: Vị thuốc bán chi liên có chứa có hoạt chất tanin, phenol, alkaloid, đặc biệt là các flavonoid có công dụng rất hiệu quả giúp ngăn ngừa quá trình oxy hóa và giúp hóa lỏng các tế bào gây hại. Bên cạnh đó, các hoạt chất này còn giúp giảm đau, tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, từ đó giúp cơ thể phòng ngừa và ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư. Đặc biệt kết hợp bán chi liên và bạch hoa xà (một loại dược liệu thân thảo) đem lại hiệu quả cao trong phòng ngừa và điều trị ung thư;
• Hỗ trợ điều trị các khối u bướu: Dược liệu bán chi liên có công dụng ngăn chặn, kìm hãm sự phát triển của các khối u bướu và có khả năng làm nhỏ kích thước các khối u lành tính;
• Kháng khuẩn và tăng cường hệ miễn dịch: Nghiên cứu từ các nhà khoa học cho thấy, bán chi liên có tác dụng ức chế quá trình giải phóng enzym gây co cơ ra khỏi tế bào, từ đó giúp giãn các cơ. Bên cạnh đó, hoạt chất baicalein, baicalin trong dược liệu có khả năng làm giãn phế quản, giảm sự ức chế co thắt và giảm tính thẩm thấu. Các tác dụng này giúp ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn, virus vào cơ thể và giúp củng cố, tăng cường hệ miễn dịch;
• Điều hòa huyết áp: Chiết xuất từ dược liệu bán chi liên có công dụng tăng độ đàn hồi của thành mạch máu, giúp hạn chế tình trạng tăng và hạ huyết áp đột ngột, đặc biệt là ở người cao tuổi;
• Tác dụng chuyển hóa lipid: Bán chi liên giúp ngăn chặn sự ứ đọng của lipid máu, chuyển hóa lipid và hạ lipid máu hiệu quả. Trong một số trường hợp, công dụng này còn hiệu quả hơn việc ăn kiêng hay sử dụng các bài thuốc tây y trong điều trị tăng lipid máu;
• Hỗ trợ điều trị bệnh lý về gan: Dược liệu bán chi liên giúp tăng cường và cải thiện chức năng gan, hỗ trợ điều trị một số bệnh lý về gan như xơ gan, ung thư gan, viêm gan…

IV. Các bài thuốc có “Bán chi liên”

1. Bài thuốc hỗ trợ điều trị các khối u gan, phổi

• Bán chi liên 20g, Bạch hoa xà thiệt thảo 40g, Nấm linh chi 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

2. Bài thuốc hỗ trợ điều trị các loại u vùng sinh dục, u vú ở phụ nữ, u tiền liệt tuyến ở nam

• Bán chi liên 20g, Bạch hoa xà thiệt thảo 40g, Trinh nữ hoàng cung 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

• Sử dụng 60g cỏ đa niên đem sắc lấy nước cốt, dùng nước cốt sắc được thoa lên vùng da bị tổn thương.

3. Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư mũi họng

• Bán chi liên, Bạch hoa xà thiệt thảo, Thổ phục linh, Thất diệp nhất chi hoa, Hoàng dược tử, Hạ khô thảo, Bối mẫu, Bạch cương tàm, Hoàng cầm, Bạch mao căn, Liên kiều. Mỗi vị 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

4. Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư thực quản

• Bán chi liên, Bạch hoa xà thiệt thảo, Bắc sa sâm, Sinh địa, mỗi vị 16g. Hoàng liên 10g, Hạ khô thảo, Chi tử, Bạch anh, mỗi vị 12g. Tỳ bà diệp, Huyền sâm, Bồ công anh, Đương quy, Lô căn tươi, Mạch môn, mỗi vị 20g. Sắc uống ngày 1 thang.

5. Bài thuốc hỗ trợ điều trị xơ gan

• Bán chi liên 20g, An xoa (sao vàng hạ thổ) 50g và Cà gai leo 30g. Sắc uống.

6. Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh tổ đỉa

• Bán chi liên 60g. Sắc lấy nước ngâm rửa vùng da tổn thương.

V. Lưu ý trước khi sử dụng “Hoàng cầm râu”

• Khi sắc Bán chi liên, nên sắc nhỏ lửa để ra hết hoạt chất thuốc.
• Phụ nữ có thai không nên sử dụng vị thuốc này.
• Khi dùng thuốc Bán chi liên, nên hạn chế ăn rau muống, đậu xanh, trà khô vì sẽ làm giảm tác dụng thuốc.