Vị thuốc Nhục Thung Dung

Tên gọi: Nhục Thung Dung.

Tên khác: Thung dung, Đại vân, Hắc tư lệch, Nhục tùng dung, Địa tinh, Tung dung, Kim duẩn,…

Tên khoa học: Cistanche deserticola Y.C. Ma.

Họ: Nhục thung dung (Orobranhaceae)

I. Đặc điểm của Nhục Thung Dung

Nhục thung dung không phải là thực vật đơn thuần. Đây là một loại cây ký sinh, sống nhờ vào một thân cây chủ khác. Vào mùa xuân, mầm cây Nhục thung dung sẽ đâm thủng mặt đất, mọc nhô lên cao trông giống như một cái chày, đầu hơi nhọn, bên trên có phủ một lớp vải màu vàng, lóng lánh dưới ánh nắng mặt trời.

Thân cây Nhục thung dung thường cao khoảng 15 – 30 cm. Có trường hợp cây cao đến vài mét.

Hoa thường nở vào tháng 5, tháng 6 sẽ ra hoa dày đặc. Hoa mọc từ phần ngọn cây có màu vàng nhạt, hình chuông, xẻ 5 cánh, đỉnh hoa màu vàng hoặc tím nhạt.

Nhục thung dung kết quả vào cuối tháng 6, đầu tháng 7. Quả nhỏ li ti và có màu xám.

Nhục thung dung là vị thuốc phân bố là vùng núi cao, râm, mát như vùng Thiểm Tây, Cam Túc (Trung Quốc). Ngoài ra, vị thuốc còn được tìm thấy ở Mông Cổ, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Tại Việt Nam vị thuốc hiếm thấy được tìm thấy. Tuy nhiên, một số tình như Lào Cai, Hòa Bình, Tuyên Quang, Lai Châu có thể có Nhục thung dung.

Phần rễ phát triển thành củ của Nhục thung dung được sử dụng để làm thuốc. Những củ to, mềm, có nhiều dầu, bên ngoài có vỏ mịn, màu đen được xem là chất lượng tốt.

II. Thành phần hóa học

Nhục thung dung có chứa các thành phần hóa học như: Boschnaloside, Orobanin, Epilogahic axit, Bbetaine, Nhiều loại ait hữu cơ và trên 10 axit amin, Chứa một lượng nhỏ Alkaloid.

III. Nhục Thung Dung có tác dụng gì?

Tính vị:

• Vị ngọt, hơi ôn (theo Bản Kinh).

• Vị mặn, hơi ngọt, cay, chua nhẹ, tính ôn (theo Cảnh Nhạc Toàn Thư).

• Vị mặn, chua, không chứa độc tố (theo Danh Y Biệt Lục).

• Vị ngọt, mặn, hơi chua, tính ấm (theo Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

• Vị ngọt, mặn, tính ôn nhẹ (theo Trung Dược Học).

• Vị mặn, chua, ngọt, tính ôn (theo Đông Dược Học Thiết Yếu).

Tác dụng dược lý:

Theo Đông y, Nhục thung dung có tính ôn thận, tốt cho đại tràng. Một số tác dụng phổ biến như sau:

• Ích tinh, kéo dài tuổi thọ, bổ thận, tráng dương, điều trị phụ nữ bị băng huyết (Theo Dược Tính Bản Thảo).
• Thông nhuận ngũ tạng, làm ấm gối, lưng (theo Nhật Hoa Tử Bản Thảo).
• Bổ thận dương, ích tinh huyết, nhuận tràng, thông tiện (theo Trung Dược Học).
• Bồi bổ Mệnh môn, tư nhuận ngũ tạng, ích tủy cân, hoạt đại tiện (theo Dược Tính Bản Thảo).
• Bổ thận dương, thông nhuận đường ruột (theo Đông Dược Học Thiết Yếu).

IV. Các bài thuốc có Nhục Thung dung

• Bài thuốc điều trị các chứng yếu sinh lý, vô sinh ở nam. Sử dụng 30 gam nhục thung dung (thái nhỏ), 10 gam lộc nhung (thái nhỏ), 15 gam nhân sâm (thái nhỏ), 10 gam thục địa, 10 gam hải mã. Đem tất cả những vị thuốc này cho vào trong 1 lít rượu trắng và ngâm hỗn hợp này trong vòng 1 tháng có thể mang ra sử dụng được. Liều lượng sử dụng khoảng 15ml đến 20ml và ngày sử dụng hai lần.

• Bài thuốc điều trị liệt dương do thận hư, lưng gối đau lạnh. Sử dụng các vị thuốc bao gồm 15 gam nhục thung nhung, 12 gam xà sàng tử, 6 gam viễn chí, 12 gam đỗ trọng, 12 gam phi tử, 12 gam phòng phong, 10 gam ba kích. Đem tất cả những vị thuốc này đi tán mịn sau đó hoà tan với mật ong rồi hoàn thành từng viên hoàn có khối lượng 5 gam. Mỗi lần sử dụng thường dùng từ 1 đến 3 viên hoàn, và sử dụng ngày 2 lần kèm theo với rượu ấm hoặc nước muối nhạt và ấm.

• Bài thuốc điều trị rối loạn cương dương, liệt dương, sinh lý yếu. Sử dụng các vị thuốc bao gồm 200 gam nhục thung nhung, 100 gam thục địa, 50 gam kỷ tử, 100 gam huỳnh tinh, 50 gam dâm dương hoắc, 40 gam hắc táo nhân, 30 gam xuyên khung, 50 gam quy đầu, 30 gam cam cúc hoa, 40 gam cốt toái bổ, 40 gam xuyên tục đạo, 40 gam nhân sâm, 40 gam đơn sâm, 50 gam hoàng kinh, 50 gam đỗ trọng, 50 gam phòng đảng sâm, 20 gam trần bì, 40 gam lộc giác, 20 gam lộc nhung, 30 gam đại táo. Đem tất cả các vị thuốc này cho vào một bình thuỷ tinh to hoặc bình gốm sau đó cho rượu trắng vào ngâm sao cho rượu ngập toàn bộ dược liệu. Rượu ngâm trong 1 tháng có thể sử dụng được.

• Bài thuốc điều trị cho phụ nữ vô sinh, giảm ham muốn tình dục. Sử dụng các vị thuốc bao gồm 16 gam nhục thung nhung, 12 gam xà sàng tử, 6 gam ngũ vị tử, 6 gam ba kích tím, 6 gam phụ tử, 6 gam viễn chí, 12 gam thỏ ty tử, 6 gam phòng phong. Mang tất cả các vị thuốc này đi tán nhuyễn thành bột mịn rồi trộn với mật ong để tạo thành viên hoàn bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần sử dụng khoảng 1ừ 12 đến 20 gam cùng với nước ấm hoặc nước muối nhạt ấm.

• Bài thuốc điều trị di tinh. Sử dụng 30 gam nhục thung nhung thái nhỏ kết hợp với 10 gam thỏ ty tử, 60 gam gạo tẻ và nấu cháo với 500 gam xương sống dê để ăn hàng ngày giúp cải thiện tình trạng di tinh.

• Bài thuốc điều trị xuất tinh sớm. Sử dụng 100 gam nhục thung nhung thái nhỏ, 50 gam long cốt, 50 gam tang phiêu, 100 gam toả dương, 25 gam thổ phục linh. Đem tất cả các vị thuốc này cho vào một bình thuỷ tinh hoặc bình gốm sau đó cho rượu trắng vào ngâm sao cho rượu ngập toàn bộ dược liệu. Rượu ngâm trong 15 ngày có thể sử dụng được. Mỗi lần sử dụng khoảng từ 20 đến 30ml.

• Bài thuốc điều trị suy nhược thần kinh. Sử dụng 10 gam thục thung nhung, 6 gam phục linh, 8 gam thỏ ty tử, 5 gam thạch xương bồ. Đem hỗn hợp các vị thuốc này đi sắc cùng với 600ml nước đến khi còn 200ml chia thành 3 phần để sử dụng trong ngày. Lưu ý khi sử dụng thuốc nên để thuốc còn ấm sẽ đạt hiệu quả tốt nhất.

• Bài thuốc điều trị chứng hay quên. Sử dụng 10 gam nhục thung dung được làm sạch và tẩm rượu, sau đó sấy khô, tán thành bột. Sau đó lại dùng 10 gam tục đoạn, 30 gam thạch xương bồ, 30 gam bạch linh mang đi tán nhuyễn. Sau đó hoà hỗn hợp các vị thuốc này cùng với bột nhục thung dung ban đầu để tạo thành thuốc. Mỗi lần sử dụng 8 gam để uống với rượu ấm, uống thuốc sau bữa ăn.

• Bài thuốc điều trị nước tiểu màu vàng đặc. Sử dụng 40 gam nhục thung dung thái lát đã được làm sạch và tẩm rượu rồi sấy khô, tán mịn cùng 40 gam trạch tả, 40 gam hoạt thạch chia đều hào với nước ấm, sử dụng để uống. Mỗi ngày sử dụng 2 lần sau bữa ăn khoảng 30 phút.

• Bài thuốc điều trị giúp nhuận tràng thông tiện. Sử dụng 24 gam nhục thung nhung, 20 gam trầm hương, 12 gam hoạt ma nhân. Đem tất cả những vị thuốc này đi nghiền thành bột, hòa với mật và thực hiện hoàn thành viên. Khi dùng, uống 12 đến 20 gam cùng với nước ấm và ngày sử dụng 2 lần.

• Bài thuốc điều trị đi tiểu tiện nhiều lần. Sử dụng 500 gam nhục thung dung, 200 gam sơn được, 200 gam thỏ ty tử và mang các dược lại này đi tán thành bột mịn sau đó hòa với mật thực hiện hoàn thành viên. Mỗi lần uống 5 gam với nước muối loãng, ngày sử dụng 2 lần.

• Bài thuốc điều trị đi tiểu ra máu, dương khí kém. Sử dụng các dược liệu với hàm lượng bằng nhau bao gồm: nhục thung dung, can địa hoàng, thỏ ty tử (tẩm rượu để qua đêm), lộc nhung (bỏ lông, thái lát mỏng, nướng với dấm). Mang hỗn hợp các vị thuốc đi tán thành bột mịn, trộn với hồ làm thành viên bằng hạt ngô. Mỗi lần sử dụng 30 viên khi đói hoặc sử dụng trước bữa ăn chính.

• Bài thuốc điều trị da mặt sạm đen. Sử dụng 160 gam nhục thung dung nấu nhừ cùng thịt dê và gạo làm thành cháo, ăn trong ngày.

• Bài thuốc điều trị noãn thủy tạng, minh mục. Sử dụng 80 gam nhục thung nhung đã được tẩm rượu để qua đêm và sấy khô, 40 gam câu kỷ tử, 40 gam ba kích, 40 gam cúc hoa xuyên luyện tử. Mang tất các loại dược liệu trên tán nhuyễn, sau đó đem đi trộn với hồ làm thành viên hoàn có kích thước bằng hạt ngô. Mỗi lần sử dụng 30 viên với nước muối loãng. Sử dụng thuốc trước khi ăn.

• Bài thuốc điều trị nước tiểu có màu trắng đục như sữa. Sử dụng các vị thuốc hàm lượng bằng nhau như nhục thung dung, bạch kinh, sơn dược, lộc nhung. Mang các vị thuốc này đi tán mịn thêm ít nước cơm hoàn thành viên hoàn. Mỗi lần sử dụng 25 đến 30 viên với nước đun sôi để nguội.

• Bài thuốc điều trị nước tiểu dính như cao. Sử dụng 40 gam nhục thung dung thái lát, tẩm rượu, sấy khô, tán nhuyễn. Lại lấy 40 gam từ thạch nung lửa, ngâm giấm 37 lần, 40 gam trạch tả, 40 gam hoạt thạch, mang tất cả các vị thuốc đi tán nguyên rồi hòa cùng bột nhục thung dung, trộn mật ong thực hiện hoàn thành viên. Mỗi lần sử dụng 30 viên với nước ấm hoặc rượu ấm.

• Bài thuốc điều trị chứng ra mồ hôi nhiều. Sử dụng 80 gam nhục thung dung tấm rượu sấy khô, 40 gam trầm hương tán mịn, trộn với dầu mè làm thành viên hoàn bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần sử dụng 70 viên cùng với nước cơm. và sử dụng thuốc khi đói.

• Bài thuốc điều trị táo bón lâu ngày. Sử dụng 35 gam nhục thung dung nấu với 50 đến 100 gam gạo tẻ thành cháo. Khi nấu cho thêm gia vị như nấu cháo bình thường, chia cháo thành 2 lần ăn trong ngày.

V. Lưu ý trước khi sử dụng Nhục Thung Dung

Nhục thung dung là vị thuốc kỵ đồ sắt, đồng. Vì vậy khi nấu, ngâm rượu hoặc lưu trữ vị thuốc nên dùng nồi đất, đồ vật bằng gốm.

• Không dùng vị thuốc cho người bệnh tiêu chảy, âm hư hỏa vượng.
• Trong thận có nhiệt, dương vật dễ cương cứng mà tinh dịch không ổn định, không được dùng
• Tránh sử dụng nhầm lẫn Nhục thung dung với Tỏa dương.