Công dụng “Hoa cúc kim tiền”

Tên gọi: Cúc kim tiền.

Tên gọi khác: Cúc vạn thọ, Cúc tâm tư, Hoa xu xi.

Tên khoa học: Calendula officinalis.

Họ: Cúc – Asteraceae

I. Đặc điểm của “Hoa cúc kim tiền”

• Cây thảo, sống hàng năm, cao 20 – 30 cm. Thân mềm phân nhánh, có cạnh, có khía. Lá mọc so le, gốc có phiến men theo cuống. Ôm thân, đầu tròn, nguyên hoặc hơi khía răng, hai mặt có lông mềm, lá ở gốc thuôn hẹp, lá ở phía trên hình mác.
• Cụm hoa mọc ở ngọn thân thành đầu màu vàng hoặc vàng da cam, đường kính 3 – 5 cm, hoa đơn hoặc kép, phía ngoài là hoa hình lưỡi xếp thành nhiều vòng, ở giữa lá hoa hình ống, có tràng hoa 5 cánh, 5 nhị, bao phấn đính xung quanh nhị, hoa hình lưỡi không có nhị, ở hoa kép đôi khi chỉ có toàn hoa hình lưỡi.
• Quả bế, cong và có lông dày ở lưng.
• Mùa hoa quả: tháng 6 – 10

II. Thành phần hóa học

• Cụm hoa cúc kim tiền chứa carotenoid gồm caroten 30mg%, lycopen và các dẫn chất có oxy như violaxanthin citroxanthin, rubixanthin, flavoxanthin Ngoài ra, còn có tinh dầu 0,02%, chất nhựa 3%, chất nhày 4%, acid salicylic, các triterpen arnidiol, faradiol, taraxasterol, amyrin, một chất đắng là calendin và các flavonid gồm các heterosid của isorhamnetol.
• Phần trên mặt đất chứa 6 saponin. Các chất này khi thủy phân cho acid oleanolic và acid glycuronic
• Hạt chứa dầu béo bao gồm các glycerid của acid lauric và acid palmitic.

III. “Hoa cúc kim tiền” có tác dụng gì?

Theo y học cổ truyền:

• Cúc kim tiền tính bình, vị nhạt. Hoa giúp lương huyết, chỉ huyết, còn rễ giúp hành khí, hoạt huyết.

• Cúc kim tiền có giúp mau ra mồ hôi, điều hòa kinh nguyệt, tăng tiết mật, lợi tiểu, trị viêm loét dạ dày, tiêu chảy có lẫn máu.

• Theo y học dân gian ở Bungari, Cúc kim tiền được coi là loài thảo dược chữa bách bệnh như cảm cúm, vàng da, các bệnh về tiêu hóa (loét dạ dày tá tràng, tiêu chảy ra máu, viêm dạ dày, viêm ruột, ung thư dạ dày ruột), các viêm nhiễm (viêm lợi, viêm miệng, viêm áp xe vú, viêm loét âm đạo viêm phổi, viêm họng, viêm tai), các vấn đề về kinh nguyệt (kinh nguyệt không đều, thống kinh, kinh quá nhiều, vô kinh), phình giãn tĩnh mạch, trĩ, u xơ tử cung, các vấn đề về cơ khớp (đau khớp, sai khớp, bong gân, đau cơ).

• Theo y học dân gian ở Trung Đông, Ấn Độ, Hy Lạp, La Mã, Cúc kim tiền sử dụng hoa và lá để chữa nhiều bệnh khác nhau. Hoa Cúc kim tiền giúp giảm sưng viêm (viêm da, viêm hạch, viêm vú), diệt khuẩn, làm lành các vết thương ngoài da (bỏng, lở loét, mụn cóc, nhọt loét, vảy nến), mau ra mồ hôi, điều kinh. Còn đối với lá Cúc kim tiền giã nát đắp lên vết thương có vết cắt nông giúp ngăn ngừa nhiễm trùng, mau phục hồi hơn.

Theo y học hiện đại:

• Tác dụng kháng viêm từ dầu Calendula
  • Dầu Calendula còn được ứng dụng trong y học như một chất kháng viêm, kháng u, phục hồi chữa lành vết thương.
  • Các chế phẩm chiết xuất từ Calendula có đặc tính kháng virus, chống viêm. Trong ngành thảo dược, Calendula ở dạng thuốc cồn giúp điều trị mụn, giảm sưng viêm, kiểm soát chảy máu, giảm bị kích ứng da. Calendula ở dạng thuốc kem hoặc thuốc mỡ giúp điều trị viêm da bức xạ hiệu quả. Lá Cúc kim tiền được chiết xuất làm thuốc nhỏ mắt.

• Tác dụng trị đau bụng và táo bón
  • Cúc kim tiền được dùng làm thuốc trị đau bụng và táo bón. Trong thí nghiệm với động vật, chiết xuất dung dịch nước-ethanol của hoa Cúc kim tiền được chứng minh giúp chống co thắt hỗng tràng ở thỏ.

• Tác động đến khối u
  • Chiết xuất từ dung dịch nước của Cúc kim tiền đã chứng minh nó giúp kháng u (gây độc tế bào), điều hòa miễn dịch (kích hoạt tế bào lympho), đồng thời giúp chống khối u ở chuột.

IV. Các bài thuốc có “Hoa cúc kim tiền”

• Trị cảm sốt, ra mồ hôi, lợi tiểu
  • Hãm khoảng 30 – 40g hoa Cúc kim tiền với 1 lít nước sôi trong 10 – 15 phút, có thể uống thay trà trong ngày giúp trị cảm sốt, ra mồ hôi, lợi tiểu.

• Trị vết thương, lở loét, mẩn ngứa
  • Cúc kim tiền đem thái nhỏ, ngâm trong cồn 70° với tỷ lệ 1:10. Sau 10 ngày, đem lọc lấy dịch. Mỗi ngày dùng khoảng 2 – 3 lần, mỗi lần dùng khoảng 25 giọt đem hòa vào 150ml nước đun sôi để nguội.
  • Hoa Cúc kim tiền đem nấu thành cao. Sau đó chế thuốc mỡ với thành phần gồm 5g cao, lanolin 10g, bột kẽm oxyd 40g, vaseline vừa đủ 100g. Bôi lên da chỗ vùng bị thương ngày 2 lần.
  • Hoa Cúc kim tiền, sắc lấy nước, rửa nhiều lần.

• Trị mụn cơm trứng cá
  • Lá Cúc kim tiền đem giã nát hoặc có thể ép lấy dịch bôi ngoài da giúp chữa mụn cơm trứng cá.

V. Lưu ý trước khi sử dụng “Hoa cúc kim tiền”

Cây cúc kim tiền có thể gây các phản ứng dị ứng cho người sử dụng. Vì vậy, đối với các đối tượng quá mẫn với cây thuộc họ Cúc và phụ nữ mang thai nên tránh sử dụng.